Artificiële Intelligentie in dienst van kankerdiagnose

Na de aankondiging van het gebruik van drones voor het dringende transport van menselijk weefsel door de Antwerpse ziekenhuizen ZNA (Ziekenhuis Netwerk Antwerpen) en GZA Ziekenhuizen, verbazen beide groepen opnieuw met het uitdiepen van hightech voor een betere zorgverstrekking. Ditmaal gaat het om het gebruik van artificiële intelligentie voor kankerdiagnose. Het toepassen van artificiële intelligentie (AI) in de strijd tegen kanker door het laboratorium voor weefselonderzoek (pathologie) van Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) en GZA Ziekenhuizen, is een Benelux primeur.

Artificiële intelligentie ondersteunt de pathologen bij de diagnose van miljoenen tumorcellen, wat zowel de snelheid als precieze beoordeling ten goede komt. Er wordt software van verschillende herkomst ingezet voor diagnose van borst- en prostaattumoren (het Israëlische Ibex Medical) en longtumoren en andere weefsels (het Duitse Mindpeak). De slimme software die ZNA en GZA Ziekenhuizen gebruiken voor de analyse van tumoren is goedgekeurd voor de Europese markt. Het is geen startup of proefproject. ​

Extra paar ogen
De AI-software analyseert het weefselstaal en gidst de patholoog naar delen die mogelijk bijkomend onderzoek vereisen. De onderzoeken richten zich specifiek naar het type tumor en of deze tumor gevoelig is voor bepaalde therapieën. Dat gebeurt onder andere door groeipatronen van de tumor te bepalen of kankercellen exact te tellen in plaats van hun aantal te schatten met het oog. Zo kan de arts sneller en beter onderbouwd de diagnose staven. De computer en het slimme algoritme geven de patholoog (= de specialist die weefsels en cellen onderzoekt, zoals tumoren) als het ware een extra paar digitale ogen. De patholoog blijft wel aan het stuur van de diagnose. Door de ondersteuning met AI kent de patiënt veel sneller de uitslag van het onderzoek, en kan de behandeling vroeger van start gaan.
Ongeveer één op de drie mannen en één op de vier vrouwen krijgt met kanker te maken voor de 75e verjaardag. In België is kanker een van de belangrijkste doodsoorzaken. Iets meer dan een kwart (25,5%) van de 109 000 overlijdens in 2019 was het gevolg van een tumor.

Sneller en preciezer
Slimme software laat de beoordeling niet alleen veel sneller en preciezer verlopen, ze verkleint tevens de kans dat microscopisch kleine afwijkingen over het hoofd worden gezien.
Patholoog Sabine Declercq, medisch coördinator van het laboratorium voor Pathologische Anatomie, verduidelijkt de drie grote voordelen:

1. De combinatie van artificiële intelligentie met de ervaring van de patholoog levert preciezere diagnoses op. De reden hiervoor is dat de software elke keer opnieuw op exact dezelfde manier beelden analyseert.
2. Daarnaast komen we sneller tot een diagnose. Een computer raakt nooit vermoeid en heeft niet de beperkingen die een mens wel heeft, zoals de nood aan rust. Doordat de software de klok rond kan werken, hebben de pathologen meer tijd voor het onderzoek en de diagnose van complexere tumoren. ​
3. Dankzij de slimme software kunnen ZNA en GZA Ziekenhuizen bepaalde onderzoeken voortaan in het eigen lab kunnen uitvoeren. Zo weet de patiënt sneller waar hij of zij aan toe is, en kunnen de kankerspecialisten sneller de meest geschikte therapie opstarten. In de praktijk kan dit een patiënt tot een week tijdswinst opleveren.

In de opstartfase verwacht men 1150 stalen per jaar te verwerken, om dat tegen 2024 op te trekken naar 15000 stalen per jaar. Het gaat vooral om stalen van tumoren in de maag, borst, prostaat en longen. Dat zijn de meest voorkomende tumoren in ons land.
Op 1 januari 2024 fuseren ZNA en GZA Ziekenhuizen tot ZAS (Ziekenhuis aan de Stroom). Een aantal diensten - zoals het laboratorium voor Pathologische Anatomie - werkt al onder de vlag van ZAS.